TP – Mặc dù Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp sản xuất thép năm 2013 (QCVN 51:2013/BTNMT) quy định hàm lượng oxy tham chiếu là 7%, tuy nhiên Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) lại cho phép Formosa áp dụng hàm lượng oxy tham chiếu lên 15%. Hệ quả là nồng độ độc hại trong khí thải của Formosa đang vượt ngưỡng nhiều lần so với quy chuẩn Việt Nam.
Văn bản “cá biệt”
Ngày 9/1/2014, nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT, Bùi Cách Tuyến ký công văn số 68, cho phép Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (Formosa Hà Tĩnh) sử dụng hàm lượng oxy tham chiếu trong giai đoạn thiêu kết là 15%, trong lúc QCVN 51:2013 là 7%.
Giải thích về công văn nói trên, đại diện Bộ TN&MT, ông Lê Hoài Nam, Cục trưởng Cục Kiểm soát ô nhiễm thừa nhận đây là một văn bản cá biệt. Nói về việc “đặc cách” cho Formosa Hà Tĩnh xé rào pháp luật Việt Nam, không chịu sự điều chỉnh của QCVN, ông Nam cho biết: Ngày 10/12/2013, Formosa Hà Tĩnh có văn bản gửi Tổng cục Môi trường, xin ý kiến chỉ đạo về quy trình thiêu kết trong QCVN 51:2013/BTNMT. Formosa Hà Tĩnh cho rằng, các tiêu chuẩn kiểm soát khí thải đối với các nước có ngành gang thép phát triển đều có quy định riêng, đặc thù về hàm lượng oxy tham chiếu cho công đoạn này là 15%.
Ngoài ra, Tổng cục Môi trường cũng đã thu thập, nghiên cứu, biên dịch các quy định của nước ngoài liên quan đến khí thải công nghiệp cho thấy họ đều áp dụng hàm lượng oxy tham chiếu 15%. Đồng thời, các chuyên gia về quản lí chất lượng không khí JICA Nhật Bản cũng đề xuất hàm lượng oxy tham chiếu là 15%.
“Với những căn cứ và lí do trên, Tổng cục Môi trường đã trình Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến ký văn bản cá biệt, hướng dẫn Công ty TNHH Gang thép Hưng nghiệp Formosa Hà Tĩnh kiểm soát các thông số trong khí thải của công đoạn thiêu kết ở mức hàm lượng oxy tham chiếu là 15%” – ông Nam trả lời PV báo Tiền Phong.
Khí thải của Formosa vượt ngưỡng nhiều lần
Ngày 6/11/2017, ông Phan Lam Sơn, Phó Giám đốc Sở TN&MT Hà Tĩnh ký công văn số 3384, gửi Bộ TN&MT đề nghị xem xét, chỉ đạo việc Formosa Hà Tĩnh đang xả khí thải vượt ngưỡng QCVN 51:2013.
Công văn có nội dung: Gần đây, theo kết quả quan trắc khí thải hàng ngày của Viện Công nghệ Môi trường (đơn vị được Bộ TN&MT giao thực hiện giám sát môi trường Dự án Formosa), tại xưởng thiêu kết cho thấy: Tại cột kết quả phân tích có đưa ra 2 giá trị kết quả đo khí thải lò thiêu kết, trong đó một cột kết quả tính toán theo hàm lượng oxy tham chiếu là 7% và một cột kết quả tính toán theo hàm lượng oxy tham chiếu là 15%. Qua kết quả đo và so sánh với với cột B1 – QCVN 51:2013/BTNMT, cho thấy kết quả phân tích thông số SO2, NOx, nếu tính toán theo hàm lượng oxy tham chiếu là 7%, có nhiều thời điểm vượt giới hạn cho phép 1,07 – 2,47 lần; Nếu tính toán theo hàm lượng oxy tham chiếu là 15%, thì nằm trong giới hạn cho phép.
Theo quy định tại Bảng 1 và Bảng 2 của QCVN 51:2013/BTNMT – Quy chuẩn quốc gia về khí thải công nghiệp sản xuất thép “Hàm lượng oxy tham chiếu trong khí thải công nghiệp sản xuất thép là 7%” thì kết quả quan trắc khí thải thông số SO2, NOx tại lò thiêu kết của Formosa có nhiều thời điểm vượt giới hạn cho phép.
“Sở TN&MT Hà Tĩnh thấy rằng, Công ty Formosa đang sử dụng các loại nguyên liệu đầu vào như hiện nay nhưng khí thải tại lò thiêu kết có nhiều thời điểm vượt quy chuẩn như đã nêu trên, do đó trường hợp Công ty Formosa tái sử dụng các loại bùn, bụi mà chưa đầu tư hệ thống khử Lưu huỳnh, Nitơ, Dioxin (theo báo cáo của Formosa dự kiến đến năm 2020 mới thi công xong), thì việc xử lí khí thải tại xưởng thiêu kết sẽ không đảm bảo theo QCVN 51:2013/BTNMT” – công văn của Sở TN&MT Hà Tĩnh nếu rõ.
Sửa đổi QCVN 51:2013 vì Formosa?
Theo thông tin mà Tiền Phong có được, hiện Bộ TN&MT đang giao Tổng cục Môi trường biên soạn một quy chuẩn kỹ thuật quốc gia mới (QCVN 51: 2017/BTNMT) về khí thải công nghiệp sản xuất thép, thay thế quy chuẩn của năm 2013 (QCVN 51:2013/BTNMT).
Theo đó, quy chuẩn mới vẫn cơ bản giữ nguyên các thông số kỹ thuật về khí thải công nghiệp trong sản xuất thép, nhưng lại thay đổi hàm lượng oxy tham chiếu từ 7% (QCVN 51;2013) lên 15% (QCVN 51:2017).
Việc thay đổi này khiến dư luận nghi ngờ Bộ TN&MT đang chạy theo Formosa, làm lợi cho doanh nghiệp, bỏ mặc môi trường bị hủy hoại vì ô nhiễm. Cơ sở của việc nghi ngờ này là ngày 16/8/2017, Formosa Hà Tĩnh có công văn số 1708049, gửi Bộ TN&MT báo cáo về việc lắp đặt bổ sung hệ thống công trình bảo vệ môi trường khử lưu huỳnh, khử Nitơ, và khử Dioxin tại xưởng thiêu kết. Và dự kiến hoàn thành hệ thống thứ nhất vào năm 2020, hệ thống thứ 2 vào năm 2021.
Mốc thời gian năm 2020 trong QCVN sửa đổi và trong báo cáo lắp đặt bổ sung hệ thống bảo vệ môi trường của Formosa liệu có liên quan đến nhau? Lí giải điều này, một chuyên gia trong ngành thép cho biết: “Với hệ thống xử lí khí thải hiện nay của Formosa không thể đáp ứng yêu cầu của QCVN 51:2013, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp này phải đóng cửa đến năm 2020, khi mà hệ thống bảo vệ môi trường bổ sung của họ hoàn thành thì mới được vận hành sản xuất. Nếu vẫn để Formosa áp dụng văn bản “đặc cách” của ông Bùi Cách Tuyến, Bộ TN&MT sẽ bị các nhà sản xuất thép khác kiện vì ưu ái Formosa, đồng thời các cơ quan chức năng phát hiện; còn bắt Formosa áp dụng theo QCVN 51:2013, thì chắc chắn Formosa vi phạm pháp luật bảo vệ môi trường của Việt Nam”.
Kết quả quan trắc khí thải hằng ngày tại Dự án Formosa Hà Tĩnh của Viện Công nghệ Môi trường trong năm 2017 cho thấy thông số SO2 và NOx liên tục vượt quy chuẩn quốc gia về khí thải: Ngày 2/7 vượt 1,07 lần; ngày 24/7 vượt 2,47 lần; ngày 26/7 vượt 2,13 lần; ngày 23/8 vượt 1,6 lần; ngày 21/8 vượt 1,59 lần; ngày 23/9 vượt 1,71 lần; ngày 26/9 vượt 1,84 lần; ngày 27/10 vượt 2,03 lần…
