Kính thưa các các phóng viên và quý vị,
Chúng tôi hiện diện ở đây để tham dự một sự kiện quan trọng đối với chúng tôi, đối với người Việt Nam và, chúng tôi nghĩ, nó cũng quan trọng đối với các bạn – Đó là sự kiện các nạn nhân của Thảm họa Formosa tại Việt Nam nạp đơn khởi kiện Công ty Formosa để tìm công lý cho họ, đồng thời đó cũng là phương cách để bảo vệ môi trường sống cho mọi người trên hành tinh này.
Tôi nhắc lại sơ lược về thảm họa Formosa:
– Đầu tháng 4/2016, cá biển chết hàng loạt trôi dạt vào bờ biển Miền Trung Việt Nam, bắt đầu từ Hà Tĩnh, nơi có nhà máy Formosa, rồi lan dần sang phía Nam bao gồm các tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng… Tổng cộng hơn 100 tấn cá chết trôi dạt vào bờ được phát hiện trên hơn 250 km bờ biển (không xác định được số cá chết chìm ở đáy biển).
– Mặc dù pháp luật Việt Nam không cho phép, nhưng nhiều cuộc biểu tình phản đối Formosa đã nổ ra tại Hà Tĩnh, Quảng Bình, Nghệ An, Hà Nội, Sài Gòn… thu hút hàng chục ngàn người tham gia. Những cuộc biểu tình này thường kết thúc trong sự đàn áp của an ninh, bao gồm cả bạo lực và bắt giam. Nhiều người đã phải lãnh án tù vì tham gia biểu tình chống Formosa, có người lên tới 20 năm tù giam.
– Trong gần 3 tháng kể từ ngày xảy ra thảm họa, giới chức Việt Nam và Công ty Formosa Hà Tĩnh đã đưa ra nhiều luận điểm lệch lạc, nhiều khi mâu thuẫn nhằm chối bỏ trách nhiệm của Formosa đối với thảm họa, nhưng cuối cùng, ngày 30/6/2016, trong một cuộc họp báo do Bộ Tài nguyên Môi trường tổ chức, lãnh đạo Formosa đã nhận trách nhiệm, xin lỗi và đồng ý bồi thường 500 triệu USD cho nạn nhân cũng như khôi phục môi trường biển.
Theo Báo cáo 246/BC-CP ngày 26/7/2016 của Chính phủ, Formosa đã vi phạm tới 53 lỗi, trong đó nghiêm trọng nhất là tự ý thay đổi công nghệ dập cốc khô (hiện đại, ít ô nhiễm) sang công nghệ dập cốc ướt (lỗi thời, gây ô nhiễm). Báo cáo này cũng thống kê con số nạn nhân là 17.682 tàu thuyền khai thác hải sản với 40.966 người bị ảnh hưởng trực tiếp, 176.285 lao động phụ thuộc bị ảnh hưởng bởi thảm họa. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng, con số thực tế còn lớn hơn nhiều.
– Điều đáng ghi nhận là việc thỏa thuận bồi thường 500 triệu USD không dựa trên một căn cứ thực tế nào. Việc bồi thường diễn ra tùy tiện, không thỏa đáng, vì rất nhiều nạn nhân không được bồi thường. Mặt khác, từ khi thảm họa xảy ra đến nay, Formosa không làm bất cứ điều gì để tẩy độc và khôi phục môi trường biển.
– Nghiêm trọng hơn, Formosa tiếp tục gây hại cho môi trường sống của chúng tôi. Trong 53 lỗi nêu trên, công nghệ dập cốc ướt gây hại cho môi trường là nghiêm trọng nhất nhưng vẫn chưa được khắc phục. Công văn 495/CAT-CSMTr, ngày 06/4/2019 của Công An Hà Tĩnh cho biết lượng chất thải rắn mà Formosa thải ra hằng năm là 3.360.500 tấn và hiện tại còn tồn đọng 780.000 tấn chưa xử lý. Mặt khác, thói tráo trở của Formosa lại tiếp tục khi họ đổi tên những chất độc hại thành những thứ vô hại để tẩu tán đi những nơi khác. Hằng ngày, người dân chung quanh nhà máy phải chịu đựng khói bụi mù mịt. Nhiều căn bệnh bắt đầu hoành hành đe dọa cuộc sống chúng tôi, đã ghi nhận con số ung thư và trẻ em bị qoái thai tăng đột biến.
– Cuộc sống của người dân từ khi thảm họa xảy ra đến nay ngày càng sa sút và rơi vào thảm cảnh. Ngoài việc ô nhiễm gây bệnh tật, chúng tôi còn phải đối diện với cảnh thất nghiệp. Môi trường biển bị tàn phá khiến hàng trăm ngàn người mất việc làm. Nhiều tàu thuyền phải neo đậu, hư hỏng do còn rất ít cá để đánh bắt, đẩy chủ tàu vào cảnh nợ nần. Nhiều người phải bỏ quê hương, gia đình tứ tán khắp nơi kiếm sống. Điều này kéo theo việc phân ly gia đình, vợ chồng không được ở bên nhau, con cái thiếu tình thương và chăm sóc của cả cha mẹ, nhiều gia đình đã đổ vỡ và nhiều trẻ em bị tổn thương nghiêm trọng khi cha mẹ không còn chung sống bên nhau.
Tóm lại, Formosa đã phá vỡ cơ cấu nghề nghiệp, phá vỡ cộng đồng của chúng tôi và còn phá vỡ đến tận từng gia đình của chúng tôi. Điều này không còn là thảm họa mà chúng tôi gọi là tội ác.
Sống trong một chế độ độc tài toàn trị, người dân chúng tôi đã bị o ép nhiều mặt. Nay, chính một công ty từ đất nước của quý vị, đã lợi dụng tình trạng tham nhũng, độc tài để chất lên gánh nặng, đau khổ trên cuộc sống vốn đã quá vất vả của chúng tôi. Các nạn nhân, phần lớn là lao động nghèo khổ, họ không thể và không có điều kiện đến đây để nói lên tiếng nói của họ. Vì thế, chúng tôi, những linh mục của Giáo hội Công Giáo, chúng tôi thay mặt họ tố cáo tội ác của Formosa, kẻ đã gieo rắc thảm họa cho chúng tôi. Không chỉ nói thay nạn nhân, mà chính chúng tôi cũng là nạn nhân của Formosa. Lúc này đây, khi chúng tôi đang nói những điều này, thì một anh em trong linh mục đoàn của Giáo phận chúng tôi, một linh mục trẻ mới 9 năm làm linh mục, đang gồng mình từng giờ để chống lại căn bệnh ung thư gan giai đoạn cuối. Chúng tôi cho rằng, Formosa không hẳn là vô can trong căn bệnh của người anh em linh mục này.
Chúng tôi khâm phục tinh thần tự chủ, sự quý trọng độc lập, tự do của người Đài Loan nhưng người dân Việt Nam chúng tôi cũng sẽ không dung thứ những người vì lợi ích kinh tế mà coi thường tính mạng, sức khỏe và đời sống của người khác. Sự hợp tác luôn đòi hỏi tinh thần trách nhiệm chung, như vậy mới bền vững và cùng thịnh vượng.
Cuối cùng, chúng tôi cũng mong quý vị nhận ra rằng, việc nộp đơn khởi kiện của các nạn nhân hôm nay không chỉ là việc đòi hỏi một khoản tiền, nhưng là đòi hỏi công lý và sự bền vững, thịnh vượng cho toàn nhân loại. Việc chúng tôi khởi kiện Formosa đang góp phần bảo vệ Trái Đất, bảo vệ môi trường sống cho nhân loại, trong đó có quý vị và con cái của quý vị.
